Siber zorbalık nedir? Nasıl önlenir?

Oturduğumuz yerden istediğimiz her türlü bilgiye ya da hizmete ulaşmak son derece kolay bir hal alsa da istenmeyen bazı sonuçlar korkutucu olabiliyor. Çocuklarınızın üzerine titriyor, onların donanımlı ve ahlaklı insanlar olarak yetişmeleri için çaba gösteriyorsunuz ama herkes sizin gibi düşünmüyor. Kötü niyetli kişi ya da kişiler, siber zorbalık yöntemleri ile çocuklarınızın geleceklerini şekilendirmelerine bile etki edebiliyorlar. Peki siber zorbalık tam olarak ne anlama geliyor, biliyor musunuz?

Siber Zorbalık Nedir?

Teknolojik araçlar vasıtasıyla (cep telefonu, tablet, bilgisayar gibi…) karşısındaki kişi ya da kişileri rahatsız etme, tehdit, taciz, aşağılama, utanmasına neden olma gibi davranışların bütününe siber zorbalık denir.

Bilindiği üzere internet kullanımında yaş ortalaması neredeyse bebeklere kadar düştü. Bu durum ise özellikle çocukları hedef alan siber zorbalık olaylarının sayısının artmasına neden oldu. Yapılan araştırmalar gösteriyor ki her 100 çocuğun 25’i; bir başka deyişle her 4 çocuğun 1’i siber zorbalığa maruz kalmış durumda. Öte yandan araştırmanın bir ilginç yanı ise şu: Her 6 çocuktan 1’i de bilinçli ya da bilinçsiz olarak siber zorbalık yapmış. Yani, siber zorbalık konusunda dikkati çeken iki unsur mevcut. Çocuklarımız ya siber zorbalığa maruz kalıyor ya da siber zorbalık yapıyor. Bu noktada özellikle siber zorbalığa karşı alınabilecek önlemlerin bilinmesi ve uygulanması hem aileler hem de çocuklar için hayat kurtarıcı olabilir.

Siber zorbalığın bu istenmeyen yükselişinin en belirgin sebepleri arasında kişilerin fiziksel anlamda karşı karşıya gelmemesi gösterilebilir. Siber zorbalık yapan kişinin, o anda karşısındaki mağduru görmemesi, rahat bir biçimde tehdit ya da aşağılama yapmasına neden olabiliyor.

Facebook, Twitter, Instagram, Snapchat ya da Youtube gibi sosyal platformlarda örneklerine sıklıkla rastlanabilen siber zorbalık ayrıca, Whatsapp, kısa mesaj, (SMS) elektronik posta, oyun ya da uygulamalardaki canlı sohbetler gibi birçok yerde de çocuklar için kabus olabiliyor.

Siber Zorbalık Çeşitleri

Çocuklar ve yetişkinler de dahil birçok insanın karşılaştığı siber zorbalık çeşitleri aslında çok geniş bir yelpazede ele alınabilir ancak bu yazıda en belirgin 10 tanesini sunacağız. Gelin, en çok karşılaşılan siber zorbalık türleri konusunda rehber niteliğinde bir yolculuğa çıkalım.

1- Dışlama ve Aşağılama

Siber zorba, karşısındakine devamlı olarak kabaca sözler söyler. Fiziki durumunu ya da zekasını aşağılayıcı, onur kırıcı söylemlerde bulunur ya da bu doğrultuda mesajlar gönderir.

2- Saldırganlık ve Tehdit Etme

Siber zorbanın dışlamaya yönelik söylemleri, mesajları ya da mailleri ile birlikte şu tip davranışları da sergilediği görülebilir: Mağduru arayıp hiç konuşmayabilir ya da bir şeyler dinletebilir. Tehdit eder nitelikte mesaj ya da mailler gönderebilir. Direkt olarak tehdit unsurlarını kullanıp mağduru korkutabilir. Küfür edebilir, şiddet içerikli cümlelerle taciz edebilir.

3- İfşa Etme

Siber zorba, hedeflediği çocuğa odaklanır ve onun izni olmadan kişisel görüntülerini, fotoğraflarını, mesajlarını üçüncü taraf insanlara gönderebilir. Bu duruma ifşa adı veriliyor ve ne yazık ki günümüz gençleri arasında sıklıkla kullanılan bir tabir. Bazen ifşaya neden olan öğeler gizli bilgiler de olabilir. En kötü ihtimal ise cinsel içeriği bulunan özel görüntülerin paylaşılması ya da daha açık bir ifade ile ifşa edilmesidir. Bazen yakın arkadaşların da bir kavga ya da küsme sonrası bu tür özel görüntüleri paylaştığı görülebilir.

4- Taciz Etme

Taciz denilince neredeyse herkesin aklına cinsel taciz gelir ama durum sadece bununla sınırlı değil. Bu siber zorbalık türünde, mağduru endişelendiren, korkutan, sinirlendiren ya da gurur kıran mesajlar gönderilmesi en çok karşılaşılan siber zorbalık örnekleri arasındadır. Yine aynı şekilde, tehdit içerikli mesajlar ya da aramalar da bu davranışlara örnek gösterilebilir.

5-  Trolleme

Her ne kadar basit ve komik bir eylem gibi görünse de, siber zorbalık örnekleri arasında trolleme de yer alır. Siber zorbalar, trolleme esnasında kasti olarak internet üzerinde yayınlanan paylaşım ya da paylaşımlar ile internet kullanıcılarını provoke etmek amacı güderler. Burada da kurban ya da kurbanların gururlarına dokunacak paylaşımlar söz konusu olabilir.

6- Bilgi Hırsızlığı

Siber zorbalık kapsamında kabul edilen bilgi hırsızlığı, kimi zaman korkutucu sonuçlara yol açabilir. Bilgi hırsızlığı esnasında siber zorba, mağdurun kendisine ya da ailesine ait kişisel bilgileri ve finansal bilgileri (kredi kartı bilgileri gibi…) öğrenmek amacıyla kandırmaya ya da ikna etmeye çalışır. Eğer, bu tip bilgileri elde edebilirse hem psikolojik hem de ekonomik anlamda hem mağduru hem de ailesini istenmeyen sonuçlarla karşı karşıya getirebilir.

7- Şantaj

Özellikle son yıllarda siber zorbalık olayları artarken bu alandaki en büyük artışlardan birini de şantaj vakaları olarak karşımıza çıktı. Siber zorba, kurbanı ile daha önce samimiyet kurarak ona ait özel bilgileri, görüntüleri ya da videoları yayınlayabilir ya da para sızdırmak amacıyla yayınlayacağına dair tehdit edebilir.

8- Kimlik Hırsızlığı

Siber zorbalık eylemleri arasında sıklıkla rastlanılanlardan biri de kimlik hırsızlığı ya da kurbanın kimliğine bürünmedir. Zorba, dijital bilgilerine erişim sağladığı kurbanını taklit etmek suretiyle hoş olmayan sosyal medya paylaşımları yapabilir, kurbanı taklit ederek sosyal medyadaki arkadaşlarından para isteyebilir, onlara istenmeyen mesajlar gönderebilir.

9- Dedikodu

Gerçek hayatta kullanılan en belirgin zorbalık taktiklerinden biri olan dedikodu yapma, iftira atma ya da kötüleme eylemleri ne yazık ki artık, internet ortamında da sıklıkla karşımıza çıkıyor. Burada zorba, kurbanına asılsız iftiralar atabilir, dedikodusunu yapabilir ya da onu herkese karşı kötüleyerek itibar kaybetmesine neden olabilir.

10- Stalkerlık

Aslında çok masum bir şey gibi görünse de stalk yapan kişiler, kurbanın neredeyse bütün sosyal medya paylaşımlarına ve dolayısıyla bilgilerine hakim olacağından ileride doğabilecek olumsuz durumlara karşı potansiyel bir tehdit olarak kabul edilirler.

Siber Zorbalıkla Nasıl Başa Çıkılır?

Siber zorbalığa maruz kalmamak ya da maruz kaldıysanız en kısa sürede kurtulmak adına hem anne-babalara hem de çocuklara ve gençlere büyük pay düşüyor.

1- Kişisel Bilgilerinizi Kimseyle Paylaşmayın!

Ne internet ortamında ne de gerçek hayatta özellikle, tanımadığınız kişi ya da kurumlarla bilgilerinizi paylaşmamaya özen gösterin. Telefon numaranız, okulunuzun adı, şifreleriniz, kimlik ve finansal bilgileriniz sizin özel bilgilerinizdir. Bu bilgileri gizli tutarak siber zorbalar karşısında 1-0 öne geçmiş olursunuz.

2- Sosyal Medya Hesaplarınızı Sadece Arkadaşlarınıza Açık Kullanın

Facebook, Twitter, Instagram gibi sosyal medya sitelerindeki profillerinizi gizli tutun. Paylaşımlarınızı sadece arkadaşlarınız görecek şekilde yapın. Gelen arkadaşlık isteklerini, istek gönderen kişiyi tanımıyorsanız kabul etmeyin.

3- Çocuklarınıza Güvenli Oyunlar Oynatın!

Siber zorbalık kurbanları günümüzde büyük oranda çocuklar ve gençler. Bu tür kötü olaylara ise daha çok sosyal medyada ve oyun oynarken maruz kalıyorlar. Bunun için de geleceğimizin teminatı olan çocukları, internetin zararlı etkilerinden ve siber zorbalık vakalarından korumak adına güvenli oyunlara yöneltmek gerekir.

Bu alanda uzun zamandır hizmet veren, pedagojik sertifikalı ve çocuk gelişim uzmanlarının desteği ile hazırlanan MentalUP’ı ücretsiz deneyebilirsiniz!

4- Kötü Niyetli Mesajları Görmezden Gelin!

Tanıdığınız ya da tanımadığınız birinden tehdit, tahrik ya da taciz ve kötüleme içeren bir mesaj/mail/SMS aldıysanız, o anın sıcaklığı ile mesaja hemen cevap göndermeyin. Her ne kadar sinirlenmenize veya endişelenmenize neden olduysa bile bir süre beklemek daha sağlıklıdır.

Eğer ille de cevap vermeniz gerekiyorsa yangına körükle gitmeyin. Tamamen nötr biçimde cevap verin, endişelendiğinizi ya da sinirlendiğinizi belli etmemeye çalışın. Küfüre ya da hakarete aynı şekilde siz de küfür ya da hakaretle karşılık vermeyin. Siber zorbaların amacı sizi panikletmek ve bu durumdan yararlanmaktır.

5- Siber Zorbadan Gelen SMS’leri, Mesajları, Mailleri Silmeyin!

Tanıdığınız ya da tanımadığınız birinden tehdit eder nitelikte ya da küfürlü, hakaretli, sizi küçük gören, aşağılayan mesajlar alırsanız kesinlikle cevaplamayın ve o mesajları asla silmeyin. Eğer olayla ilgili olarak hukuka başvuracaksanız bu mesajlarla zorbalığı ispat edebilirsiniz. Bu aşamada ailenize ya da öğretmenlerinize durumu anlatan ve mesajları gösterin.

6- Öğretmenlerinize ya da Ailenize Anlatın!

Eğer sizi tehdit eden, küfür eden ya da sizi aşağılayan bir mesaj ya da mail alıyorsanız veya hakkınızda internet üzerinde kötü şeyler yazılmışsa; kesinlikle bu mesajları ailenize ya da öğretmenlerinize gösterin. Yetişkinler sizin adınıza en iyi adımları atacaktır.

Siber Zorbalık Vakalarında Anne-Babaların Dikkat Etmesi Gerekenler

1- Çocuklarınıza Eğitim Verin!

Siber zorbalık vakalarından çocuğunuzu kolayca korumak için alınabilecek en etkili ve aynı zamanda en basit yöntem, onları siber zorbalığa karşı eğitmektir. Siber zorbalık vakalarına karşı çocuklarınızı bilgilendirirseniz, böyle bir durumla karşılaştıklarında nasıl bir yol izleyebileceklerini kolayca tespit edebilirler.

2- İçine Kapanıyorsa; Dikkat Edin!

Normalde sosyal olan çocuğunuzda son zamanlarda bir durgunluk, içine kapanma, uyku düzeninde aşırı artma veya azalma, nedeni olmadan ağlama ya da asosyalleşme eğilimi görüyorsanız dikkatli olmanızı öneririz. Ayrıca, umutsuzluk içindeyse ve okula girme ya da sosyal ortamlara girme konusunda anlamsız bahaneler üretiyorsa siber zorbalıkla karşılaşmış olma ihtimaline dikkat etmelisiniz. Yine aynı şekilde, normal zamanlara göre notlarının düştüğüne şahit oluyorsanız ve buna bir sebep bulamıyorsanız dikkatli olmanızda yarar var. Bu tip durumlar depresyonun belirtileri arasında gösterilir. Bu tip durumlarda çocuğunuz ile sakin biçimde konuşarak sorunun kaynağını tespit etmeniz mümkün. Ayrıca öğretmenleri ile de konuşarak sebebini bulmayı kolaylaştırabilirsiniz.

3- Ona Her Zaman Destek Olduğunuzu Hissettirin!

Siber zorbalık vakalarının geç anlaşılmasının en büyük sebeplerinden biri; anne-babaların, çocukları ile iyi iletişim kuramamalarıdır. Eğer, çocuğunuza karşı yeterince destekleyici olursanız ve onunla sıkı bir iletişim kurarsanız kendisini anlatması, siber zorbalığa maruz kaldıysa bu durumu size açıkça ifade etmesi son derece kolay bir hal alır. Bunun için ilk olarak; o gün okulun nasıl geçtiğini sorabilirsiniz. Her gün sorarak rutin hale getirmemeye ve çocukları sıkmamaya da özen göstermelisiniz.